een monument voor de keizer
een kunstwerk voor zijn stede
Geen hoempapa.
Toen keizer Rik Van Looy zijn blijde herintrede in Herentals maakte, speelde het harmonieorkest geen klassieke feestmars. Ook geen Brabançonne, geen Vlaamse Leeuw, geen Armand Preudhomme.
Het werd Waka Waka, de pittige openingssong van het WK voetbal in Zuid-Afrika in 2010, van Shakira, nota bene een Colombiaanse. Internationaler, jeugdiger en levendiger kan je haast niet gaan. De eerste regels van de song:
You’re a good soldier
Choosing your battles
Pick yourself up
Dust yourself off
Get back in the saddle
Op een ander moment, op een andere plaats, was de inhuldiging van zijn monument totaal anders verlopen. Maar dit was 12 augustus 2017, op de Grote Markt van zijn Herentals, voor Den Druyts, het volkscafé waar elke rechtgeaarde Herentalse wielersupporter tijdens de Tour dagelijks zijn pronostiek komt binnenbrengen.
Na de toespraken bedankte Rik het stadsbestuur. Dat hoorde zo. Maar hij bedankte vooral alle inwoners van Herentals, “want die hadden toch allemaal hun steentje hieraan bijgedragen”. En dat was zo.
Het standbeeld werd onthuld, en er was bier voor de supporters en cola voor de kinderen. Want dat moest zo, volgens Rik.
Een held van Herentals kreeg zijn monument, verdiend en heel terecht. En iedereen van Herentals, maar ook elke toevallige toekomstige toerist, caféganger of shopper kreeg een kunstwerk. En wat voor een.
Het is een huzarenstukje geworden, van de hand van Philip Aguirre y Otegui, een van de grootste Antwerpse / Vlaamse / Belgische / Europese / mondiale beeldhouwers van het moment. Waarom hij dat is, kunnen we vanaf nu in Herentals zien.
Nog geen 50 meter verderop kan je zien hoe op het einde van de 19de eeuw helden herdacht werden: met de Lakenhal op de achtergrond roept een heroïsche Boerenkrijger-met-vlag iedereen ten strijde voor Outer en Heerd. Op de sokkel: “1798-1898/aan de helden van den boerenkrijg”, en achteraan de namen van de gemeenten betrokken bij de oprichting van het monument.
Het beeld werd ontworpen door Ernest Dieltiëns en onthuld in 1898, 100 jaar na de feiten. Geen enkele Brigand leefde nog. Niemand zal ooit weten wat die Boerenkrijgers of hun tijdgenoten ervan gedacht zouden hebben.
Het contrast met het monument voor Rik Van Looy kan niet groter zijn. Vlakbij een volkscafé, op een bescheiden plekje, met zijn rug naar een bankfiliaal, met zijn blik naar het vroegere stadhuis waar hij getrouwd is, staat een wat oudere man met de handen in de zakken. Ingetogen, mijmerend. Fier op een stille manier. Geen naam, geen letters, geen jaartal op de sokkel. Alleen – maar je moet goed kijken – een klein silhouet in reliëf: het silhouet van een gestroomlijnde renner op zijn fiets. Een silhouet van misschien 15 centimeter breed en 10 centimeter hoog, op een sokkel voor een levensecht en levensgroot beeld.
Op die manier vereeuwigde Herentals zijn wielerkrijger in 2017. Bij leven, volledig zoals hij het wil. Een Helemaal Herentalse Held.
Dit monument had er totaal anders kunnen uitzien. Rik in volle triomf, de armen in de lucht. Rik op de fiets terwijl hij zijn sprint begint. Rik als flandrien, beukend tegen de wind. Of misschien een borstbeeld van de karakterkop die hij altijd gehad heeft. Of een abstracter, gezwinder, dynamischer beeld vol snelheid en elegantie. Of misschien nog een plakkaatje erbij met zijn palmares.
Al die mogelijkheden hebben het niet gehaald. Gelukkig maar. We zien hier een gewone mens, ten voeten uit. Want Rik wil het zo, en zo is het goed.
Hoe geniaal heeft Philip Aguirre hier een volksheld weergegeven. Hoe moeilijk moet het geweest zijn om die kop te sculpteren, schipperend tussen het portret van Rik als wereldkampioen van 1960 en 1961, de vaderfiguur die hij voor de Vlaamse Wielerschool is geweest en nog altijd is, de echtgenoot die nu nog dagelijks in Herentals zijn boodschappen doet, en de wijze nestor die mijmert over zijn leven. Het zit allemaal in dit tijdloos portret. Zoom ook eens in op de kleren, op de textuur van het brons en polyester dat zijn alledaagse plunje tijdloos maakt. De volgende jaren zal het brons wat verkleuren, en zal het beeld verder blijven leven.
Weemoedige brompot Hugo Camps omschreef het beeld als “gesneden en gebrand naar de meneer die hij was. Een mond als scheermesjes, de ogen vol lichte achterdocht, de kin van een keizer.” Wieza van de Nonnenstraat zei, met een pintje in de hand: “Het is ‘em helemaal. Zo schoon.”
Dit is grote kunst. Het beeld vereeuwigt een mens die groot was in iets kleins, en bewust klein bleef in grote dingen. Het is een eerbetoon aan alle helden van alledag.
Over 100 jaar is iedereen die er vandaag bij was dood. Op de Grote Markt in Herentals zal dan iemand passeren die zich afvraagt wat die bronzen man daar staat te doen. Misschien heeft die mens dan een soort cyberhelm op, een upgrade van een Googlebril, of nog iets anders. Door 3 keer te knipperen met zijn rechteroog krijgt hij dan meteen de archiefbeelden van Riks meest heroïsche overwinningen op zijn cybervizier. En tegelijk begint in zijn oor een liedje te spelen: Rik Van Looy, van Herentals, de keizer van de wereld. Of misschien Waka Waka.
Achtergrond en bronnen
- Over Rik Van Looy vind je alles via google of Wikipedia, uiteraard. Bijvoorbeeld ook dit liedje van Alex Valère.
- Over kunstenaar Philip Aguirre vind je veel op http://www.philipaguirre.be/. Kijk bijvoorbeeld ook naar deze reportage.
- De beschrijving van het Boerenkrijgmonument haalde ik van http://www.kempenserfgoed.be/erfgoed/8964-herentals-boerenkrijgmonument.
- Hugo Camps schreef op 12 augustus de column ‘standbeeld’ in Het Laatste Nieuws.
Speciale dank aan Jos Flamand voor de toestemming tot gebruik van zijn foto’s van de onthulling. En aan Wieza van de Nonnenstraat, natuurlijk.
